Loading...
Artikelen
NormaliserenPraktijkinstellingen

Het menselijke als sleutel tot normaliseren

Leestijd: 4 minuten

Binnen het project Lerend Transformeren hebben 15 aanbieders van hulp aan jeugdigen en hun gezinnen actieonderzoek uitgevoerd. De actieonderzoeken werden ingezet als manier om een verandering op gang te brengen in de eigen organisatie. Mascha Kamphuis vertelt over haar ervaringen met actieonderzoek. 

Er gebeurt iets, je reflecteert, je bespreekt en je verandert

Wat was het onderwerp van jullie actieonderzoek?

Ik was meteen enthousiast over Lerend Transformeren, mijn manager ook, omdat actieonderzoek zo direct toepasbaar is en zo’n korte actie-reactie cyclus heeft. Er is gekozen voor het nieuwe Project Doorzorg, dat paste mooi binnen de methode van actieonderzoek.

Het doel van het project is om gezinnen die uit de jeugdhulp ontslagen zijn niet helemaal los te laten, maar hen nog begeleiding te bieden in hun proces naar meer ‘op eigen kracht’. De gedachte is dat de kans op terugval naar de jeugdhulp dan kleiner zal zijn. Degene die het Doorzorg-project uitvoerde was 1 jeugdverpleegkundige. Er waren plannen dat er een 2de jeugdverpleegkundige bij zou komen, maar die is niet gevonden. In die zin was het een kleinschalig actieonderzoek.

Het ondersteuningsaanbod bestond onder andere uit de intervisie met deze jeugdverpleegkundige. Zo was het heel overzichtelijk en direct. Er gebeurt iets, je reflecteert, je bespreekt het en je gaat gelijk weer anders werken.

Kun je meer vertellen over de intervisie en welke stappen jullie hierin hebben gezet tijdens het actieonderzoek?

Ons transformatiedoel was ‘demedicaliseren, ontzorgen en normaliseren’. Voor de jeugdverpleegkundige gaat het om de juiste zorg bieden, niet per se minder of geen zorg/ medicatie, want soms is zorg echt nodig. Maar dan kun je je richten op: wat kunnen de cliënten zelf, zodat minder zorg nodig is?

Als onderzoeker heb ik vooral op twee manieren gereflecteerd. Met de jeugdverpleegkundige zelf, door met haar te bespreken: “Vind jij dat je normaliseert? Waarom denk je dat? Hoe doe je dat?” Gelijktijdig heb ik gesprekken gevoerd met ouders die begeleid werden door deze jeugdverpleegkundige. In die gesprekken heb ik vooral geprobeerd in te zoomen op de vraag: “Wat maakt nu dat jij het nu zelf doet, wat deed de jeugdverpleegkundige daarvoor?” Dit deed ik door open vragen te stellen en dan veel door te vragen.

Dat leverde hele concrete punten op die ik weer kon teruggeven aan de jeugdverpleegkundige. 1 van de punten die uit gesprekken met ouders kwam, was dat ondanks dat er binnen een gezin veel aan de hand is, de jeugdverpleegkundige vooral de positieve dingen benoemde en met het gezin besprak. Dat maakte dat moeders veel meer kracht voelden.

Persoonlijk met professionele afstand

Ook ‘ervaringen delen’ en ‘er echt zijn als mens’ kwamen uit de gesprekken met ouders als belangrijke punten. Zij gaven aan dat het kan helpen als er iemand naast je staat die ook eigen, moeilijke ervaringen deelt. Tegelijkertijd was dit een zoektocht voor de jeugdverpleegkundige; waar ligt de grens van je betrokkenheid?

De jeugdverpleegkundige wil normaliseren en kennelijk is het menselijke aspect en het ervaringen delen een sleuteltje wat daarbij helpt. Door het actieonderzoek hebben we het veel gehad over dit dilemma: “Hoe kun je persoonlijk worden en toch professionele afstand bewaren en is dit dan genoeg?”

Daarnaast hebben we vakinhoudelijke medische, intervisie aangeboden via de stafarts. Ook de informatie uit een aantal leerwerksessies hebben een verschil gemaakt in het actieonderzoek. Zo heb ik veel gehad aan de informatie over de participatieladder, in hoeverre je cliënten echt betrekt [laag niveau op de ladder = cliënt informeren, hoog niveau = cliënt beslist mee].

Ik heb tips hieruit gebruikt bij de intervisiebegeleiding, zoals het onderwerp van gesprek meer laten bepalen door de jeugdverpleegkundige. Dit heb ik ook in de gesprekken met ouders gedaan; de inhoud meer aan hen overlaten, waardoor je echt tot de kern komt. Ook al zijn het bekende technieken, zoals grote stiltes laten vallen… Het hielp veel. Voor mij was het goed om dit bewust op te pakken.

Kijken naar de kwalitatieve kant

Wat zijn geleerde lessen tijdens het actieonderzoek, die een duidelijk verschil gemaakt hebben in jullie proces?

Gelijk aan het begin hebben we het actieonderzoek afgebakend. In het begin spraken onze manager en de gemeente erover om met het actieonderzoek het project te evalueren. Dan wordt het veel groter en politiek, en dan gaat het ten koste van wat je wilt bereiken met de jeugdverpleegkundige, namelijk dat zij haar werk goed kan doen en daarvoor genoeg tools in handen heeft. We hebben toen gezegd dat dit onderzoek niet ging helpen bepalen of Doorzorg zelf effectief is. Hierdoor kon er pure aandacht naar de jeugdverpleegkundige, waardoor het actieonderzoek veel meer heeft opgeleverd voor de praktijk.

Het is jammer dat het bij 1 jeugdverpleegkundige is gebleven, maar als je 2 of 3 mensen hebt kunnen versterken, bereik je al heel veel!

Je hebt dus ook gereflecteerd op jouw rol als actieonderzoeker?

Ja, zeker, heel erg. Intervisie gaat over kijken naar jezelf, wat je alleen kunt als je vertrouwen hebt in degene die de vragen stelt. Dat bereik je met een open, niet-veroordelende houding en door vertrouwen uit te stralen.

Actieonderzoek is loslaten

Wat zou je mee willen geven aan organisaties die met de transformatiedoelen aan de slag gaan?

Als onderzoeker ben je gewend om met harde cijfers of uitkomstmaten te werken. Actieonderzoek is echt loslaten. Het is superleuk en efficiënt, omdat je meteen verandering bereikt. Als je cijfers los kunt laten is het een hele verfrissende manier van onderzoek doen. Vooral ook omdat het zo direct is: Je ziet dingen gebeuren op de werkvloer, waardoor mensen anders hun werk doen, dat is een hele mooie ervaring.

Kijk vooral naar de kwalitatieve kant: Is de cliënt tevreden? Is de hulpverlener zelf tevreden met zijn werk? Er is veel werkdruk. Ik denk dat actieonderzoek ook heel veel doet voor de hulpverlener, je kunt namelijk direct iets teruggeven. Door hen te begeleiden houd je hen meer in het zadel.

Dit is een artikel uit het magazine van het project Lerend Transformeren. Het gehele magazine raadpleeg je hier.